Pancratium maritimum Οι κρίνοι της θάλασσας και του Φαλήρου

Λεγραινά 30-07-2014

O κρίνος της θάλασσας (Pancratium maritimum, L. 1753) άνθιζε σε μεγάλους αριθμούς στην μεγάλη αμμουδιά του Φαλήρου κι οι παλιοί Αθηναίοι τον ονόμαζαν «κρίνο του Φαλήρου». Από το Φάληρο μάλιστα υπάρχουν φυτά στο ερμπάριο (φυτολόγιο) του Πανεπιστημίου Lund (Σουηδία) από συλλογές του Θεόδωρου Ορφανίδη πριν το 1900. Σήμερα, ο κρίνος της θάλσσας επιζεί στην Αττική σε ελάχιστες θέσεις, κοντά στο Σούνιo.

Το κρινάκι της θάλασσας είναι ένα από τα ωραιότερα αγριολούλουδα και στολίζει τις αμμώδεις παραλίες κάθε καλοκαίρι.
Είναι πολυετής βολβόρριζη πόα με φύλλα μεγάλα, ταινιοειδή, μακρύτερα από το βλαστό, ήδη ξερά κατά την άνθηση με τα νέα να εμφανίζονται στις αρχές του χειμώνα.
Άνθη μεγάλα, χοανοειδή, 3-15 σε κάθε σκιάδιο, εύοσμα, λευκά. Ανθήρες κίτρινοι σε 6 μακρείς, λευκούς στήμονες.
Οι χαρακτηριστικοί ανάλαφροι καρποί μοιάζουν με κομμάτια κάρβουνο και επιπλέουν στη θάλασσα που τους διασπείρει στις ακτές.
Εϊναι μεσογειακό φυτό.  Στην Ελλάδα εξαπλώνεται σε όλες τις αμμουδιές του Αιγαίου και του Ιονίου, αλλά με την τουριστική αξιοποίηση των παραλιών, οι πληθυσμοί του έχουν αρχίσει να εξασθενούν.
Ο κρίνος της θάλασσας ενώνει τη σημερινή με την προϊστορική φύση του Αιγαίου. Είναι πασίγνωστος από τις «μινωικές» εικονογραφήσεις της Κρήτης, κυρίως στο ανάκτορο της Κνωσού και από τις υστεροκυκλαδικές τοιχογραφίες της Σαντορίνης

Ετυμολογία:
Pancratium > παν (πας, πάσα) + κρατέω  --> επειδή υπερνικά τις ακραίες συνθήκες του οικοτόπου του, (ξηρές και υφάλμυρες άμμοι) και παραμένει  πάντα κραταιό.
maritimum > mare (λατιν.) θάλασσα = παραθαλάσσιο. 

Centaurea tuntasia Κενταύρια του Τούντα ένα φυτό φάντασμα από τα Λιόσια

Δείγμα της Κενταύριας του Τούντα από το ερμπάριο του Πανεπιστημίου της Βιέννης

Παρά την θηριώδη αστική ανάπτυξη στην Αττική και την καταστροφή ή υποβάθμιση βιοτόπων και υγρότοπων (χωρίς λόγο, πολλές φορές), η χώρα του Κέκροπα και της πολιούχου Αθηνάς εξακολουθεί να διατηρεί πολλά ενδημικά και σπάνια φυτά.

Ένα από αυτά τα μοναδικά στον κόσμο αλλά και μυστηριώδη φυτά είναι η Κενταύρια του Τούντα (Centaurea tuntasia). Και είναι μυστηριώδης, πραγματικό φάντασμα, γιατί μετά την αρχική της ανεύρεση στα Λιόσια και την περιγραφή της, δεν έχει ξαναβρεθεί.

Την συνέλεξαν το 1897 στα Λιόσια ο Θεόδωρος Χελδράιχ και ο Βασίλειος Τούντας, από τον οποίο και ονομάστηκε. Περιγράφτηκε το1898 από τον Halácsy. 

Όταν βρέθηκε αυτό το πολύ σπάνιο φυτό, τα Λιόσια ήταν μια αγροτική περιοχή στους πρόποδες της Πάρνηθας και στον δρόμο προς την Φυλή (Χασιά). Σήμερα, τα Λιόσια έχουν οικοδομηθεί και είναι πολύ πιθανό η μοναδική Κενταύρια του Τούντα να έχει εξαφανιστεί. Όποιος την ξαναβρεί και την φωτογραφίσει θα γράψει ιστορία στα χρονικά της ελλαδικής Βοτανικής. 

Προς το παρόν, υπάρχει σε αποξηραμένη μορφή στα ερμπάρια (φυτολόγια) των πανεπιστημίων της Βιέννης και του Lund της Σουηδίας.

Λεπτομέρεια από το δείγμα της Κενταύριας του Τούντα από το ερμπάριο του Πανεπιστημίου της Βιέννης

Ένα δεύτερο φυτό της Κενταύριας του Τούντα από το ερμπάριο του Πανεπιστημίου Lund (Σουηδία)

Hypecoum imberbe

Μεγαρίδα 20/03/2014

Μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα εκτός Κρήτης και Ιονίων Νήσων. Το βρίσκουμε σε πολλά βουνά και μέρη της Αττικής. Ενδιαφέρον είναι ότι αναφέρεται το 1883 από την περιοχή του Κολωνού, που σήμερα έχει μόνο πολυκατοικίες. Προτιμά αμμώδη και αργιλώδη εδάφη.

Ornithogalum collinum

Σχινιάς 20/02/2013

Το Ornithogalum collinum Guss. 1825, είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: λιβάδια, ακαλλιέργητα χωράφια, βραχώδεις θέσεις, σε υψόμετρα 0-1200 (-1900) μ.
Βολβώδες φυτό, 5-15 εκ., με φωτεινά πράσινα φύλλα με μια λευκή λωρίδα στο μέσον.
Ανθίζει από τα τέλη Φεβρουαρίου.

Ετυμολογία:
Ornithogalum > > >  Όρνις (πτηνό,  όρνιθα, κόττα) + γάλα. Αναφέρεται στην φράση «και του πουλιού το γάλα», λόγω του λευκού χρώματος των τεπάλων του.
collinus, a, um > cóllis λόφος, βουνό = του λόφου.

Σχινιάς 20/02/2013

Anthemis cretica subsp. tenuiloba

Πεντέλη 16/05/2010

Η Ανθεμίς η κρητική (Anthemis cretica) είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα και πολλά υποείδη. Το τυπικό υποείδος Anthemis cretica subsp. cretica, που ευδοκιμεί στην Αττική, δεν φύεται στην Κρήτη όπου υπάρχει το
υποείδος Anthemis cretica subsp. leucathemoides.

H Anthemis cretica subsp. cretica φύεται σε γκρεμούς, βραχώδεις πλαγιές και χαλικώδεις θέσεις, σε ασβεστολιθικά και σχιστολιθικά πετρώματα και σε υψόμετρα 400 - 1800 μέτρα. Την βρίσκουμε στην Πάρνηθα, τα Γεράνεια και τον Πατέρα. 

Το υποείδος Anthemis cretica subsp. tenuiloba (DC.) Grierson 1975 το βρίσκουμε στην Πεντέλη (από όπου και οι φωτογραφίες).

Ετυμολογία:
Anthemis > ανθεμίς (> άνθεμον), όνομα που χρησιμοποιεί ο Διοσκουρίδης για το χαμομήλι = Ανθεμίς.
creticus, a, um > Creta Κρήτη
tenuiloba > tenuis λεπτός + λωβός ==> αναφορά στο σχήμα των λοβών στα φύλλα.

Πεντέλη 28/05/2013

Πεντέλη 28/05/2013

Vicia melanops

Πάρνηθα 16/04/2013 Μόλα

Η Vicia melanops Sm. 1813 είναι ευρωμεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, εκτός Κρήτης.
Ετήσιο ποώδες (θερόφυτο) με βλαστό 15-80 εκ.
Φύλλα σύνθετα με 5-10 ζεύγη φυλλαρίων. Φυλλάρια προμήκη ή ωοειδή. Παράφυλλα λειόχειλα.
Βιότοπος: κράσπεδα αγρών, δάση, ελαιώνες, σε υψόμετρα 0-800 (-1600) μ.
Άνθη 1-4 μαζί. Λοβοί κάλυκα ανισομήκεις, το κατώτερο τμήμα ίσο με τον σωλήνα του κάλυκα.Στεφάνη 15-22 mm, πρασινωπά κίτρινη και πτέρυγες με σκουρόχρωμες αποχρώσεις.
Καρπός χέδρωπας 20-50 (-80) mm, καστανός, γυμνός ή χνοώδης με 4-7 σπέρματα.
Ανθίζει Απρίλιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Vicia > vicia (λατιν. Πλίνιος, Βιργίλιος) κύαμος, κουκί = βίκος
melanops > μέλας + όψις = μελανόμορφος.

Centaurea orphanidea

Δήλεσι 23/05/2013

H Κενταύρια του Ορφανίδη (Centaurea orphanidea Heldr. & Sart. ex Boiss. 1856) είναι ενδημική της Στερεάς Ελλάδας και της Εύβοιας. Περιγράφτηκε το 1856 από την Αττική.
Έχει ενδιαφέρον ότι έχει συλλεγεί από κατοικημένες σήμερα περιοχές, το Ηράκλειο (1886 Χελδράιχ), τις Κουκουβάουνες-Μεταμόρφωση (Τούντας) και τα χαμηλά του Υμηττού κοντά στο Παγκράτι (1932 K. H. Rechinger).
Διετής πόα, με βλαστούς 20-30 εκατοστά, με έντονη διακλάδωση. Φύλλα γκρι, χνουδωτά, τα κατώτερα πτεροσχιδή.
Άνθη πορφυρά.
Βιότοπος: παρυφές δρόμων, πετρώδεις θέσεις, σε χαμηλά υψόμετρα.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.
Εξάπλωση στην Αττική: Πάρνηθα, Πεντέλη, Γεράνεια, Πατέρας, Πάστρα, Μερέντα, Δήλεσι, Μεσόγεια.

Ετυμολογία:
Centaurea > > Centaurus > Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού).
orphanidea > > προς τιμήν του βοτανικού Θεόδωρου Ορφανίδη (Σμύρνη 1817 - Αθήνα 1886), καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Μερέντα (Μαρκόπουλο Μεσογείων) 28/05/2013

Μερέντα (Μαρκόπουλο Μεσογείων) 28/05/2013

Centaurea pelia

Γεράνεια 25/05/2013

Η Κενταύρια του Πηλίου (Centaurea pelia DC. 1838) είναι ελληνικό ενδημικο είδος με εξάπλωση στην Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία (περιγράφτηκε από το Πήλιο), Πίνδου και Δυτικής Μακεδονίας (Βούρινος).
Φυτό με όρθιους τριχωτούς βλαστούς.
Βιότοπος: χλοώδεις θέσεις, ξηρά λιβάδια, άκρες δρόμων και φρυγανότοποι, από τα 200 μέτρα μέχρι την ορεινή ζώνη.
Άνθη: κίτρινα-λεμονί.
Άνθιση: Μάιος - Ιούνιος.
Εξάπλωση στην Αττική: Γεράνεια, Πατέρας.

Ετυμολογία:
Centaurea > > Centaurus > Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού).
pelia > Πήλιο.

Hypericum empetrifolium

Πατέρας 08/062013

Το Hypericum empetrifolium Willd. 1802 είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα εκτός της ΒΔ χώρας.
Βιότοπος: θαμνότοποι, βραχώδεις θέσεις.
Φυτό με όρθιους κοκκινωπούς βλαστούς, πολύ διακλαδισμένο. Φαρμακευτικό, χρησιμοποιείται στην λαϊκή ιατρική ως επουλωτικό.
Φύλλα μικρά, γραμμοειδή που εκφύονται σε τριμερείς σπονδύλους σε όλο το μήκος του βλαστού.
Πέταλα στενά, κίτρινα, χωρίς κοκκινωπό χρώμα και χωρίς μαύρους αδένες, πολύ μακρύτερα από τα σέπαλα. Στήμονες σε δέσμες ενωμένοι στην βάση.
Ανθίζει από τα τέλη Μαρτίου.

Ετυμολογία:
Hypericum > υπέρ + εικών ==> ίσως λόγω της παρουσίας μαύρων αδένων, παρόμοιων με ένα κέντημα, που υπάρχούν στα λουλούδια πολλών ειδών αυτού του γένους.
empetrifolium > Empetrum (φυτό που έδωσε το όνονά του στη οικογένεια Empetraceae) + folium φύλλο ==> με φύλλα σαν του Empetrum.